Harti Babasan Jeung Paribasa Sunda
Aya ungkara basa kayaning satungkebing langit satangkarakaning jagat, alam petengmedeng, alam caang padang narawangan, jati kasilih ku junta, hade gogog hade tagog, jeung langkung saur bahe carek. Eta anu ditataan teh kaasup kana ungkara babasan jeung paribasa. Dina basa Indonesia mah katelahna ungkapan. Ari anu disebut babasan jeung paribasa teh nyaeta ungkara basa anu geus matok atawa angger sarta ngandung harti anu tangtu.
Ungkara basa
satungkebing langit satangkarakaning jagat ngandung hari saalam dunya, alam
petengmedeng ngandung harti zaman jahiliah, alam caang padang narawangan
ngandung harti zaman nu geus diatur ku sareat islam, jati kasilih ku junting
ngandung harti kahirupan pribumi kaelehkeun ku semah (pendatang), hade gogog
hade tagog ngandung harti jalma anu alus basa jeung tingkah lakuna, langkung
saur bahe carek ngandung harti sok gampang gurah-geureuh atawa curak-carek.
25 conto babasan
jeung paribasa !
1. Nyeri beuheung
sosonggoteun
Hartina : geus lila ngadagoan nu
kuduna geus datang
2. Kolot dina
beuheung munding
Hartina : kolot tapi teu loba
kanyaho
3. Nyanggakeun
beuheung teukteukeun tikoro gorokeun, suku genteng belokeun
Hartina : masrahkeun maneh pikeundihukum
lantaran rumasa boga dosa
4. Tamiang meulit
ka bitis
Hartina : malindes ka diri sorangan
5. Asa murag
bulu bitis
Hartina : teu betah cicing di imah,
karesepna ngan nyaba bae
6. Asa ditonjok
congcot
Hartina : kacida atohna, bungah
meunang rejeki nu teu disangka-sangka
7. Hambur bacot
murah congcot
Hartina : babari nyarekan, tapi
berehan
8. Lauk buruk
milu mijah, puritan milu nedogan
Hartina : pipilueun nyarita atawa
ilubiung kana sarupaning urusan
9. Endog mapagahan
(mapatahan) hayam
Harina : budak mapatahan kolot,
atawa mapagahan nu geus bisa atawa nu leuwih luhur pangartina
10.
Endog sapataragan tara megar kabeh
Hartina : di antara dulur-duur
saindung-sabapa sok aya bae anu teu pati alus milikna
11.
Kawas nanggeuy endog beubeureumna
Hartina : kacida didama-dama jeung
dipusti-pustina
12.
Dug hulu pet nyawa
Hartina : usaha satekah polah meh
taya eureunna
13.
Gede hulu
Hartina : adigung, sombong
14.
Geus nyanghulu ngaler
Hartina : geus maot
15.
Hulu gundul dihihidan
Hartina : nu keur untung tambah
untung
16.
Hulu peutieun
Hartina : jelema nu leutik sirahna
henteu surup jeung awakna
17.
Kawas ka budak rodek hulu
Hartina : ngahina, kawas ka jelema
nu bodo atawa kawas ka budak nu bolon keneh
18.
Miyuni (cara) hurang
Hartina : tai ka hulu-hulu na, bodo
pisan
19.
Nya picung nya hulu maung
Hartina : hare-hare, batur ngaler
ieu ngidul (jawaban atawa caritaan dina paguneman)
20.
Nyanghulu ka jarian
Hartina : ngadunungan ka jelema nu
sahandapeun martabatna
21.
Saumur nyunyuhun hulu
Hartina : ti barang lahir, ti
barang inget
22.
Teu puguh hulu buntutna (alang ujurna)
Hartina : teu puguh entep
seureuhna, teu beres (bisa kana omongan atawa pagawean)
23.
Dijieun hulu teu nyanggut, dijieun buntut teu ngepot
Hartina : teu beunang
dijeujeuhkeun, tara eucreug bae
24.
Dosa salaput hulu
Hartina : dosa anu geus kacida
lobana
25.
Elmu ajug
Hartina : jalma nu biasa mapatahan
kahadean ka batur, ari sorangan henteu bisa ngamalkeunana
26.
Elmu angklung
Hartina : joledar atawa patukang
toggong jeung kolot
27.
Elmu kepek
Hartina : pituduh tina buku atawa
kitab anu acan diprakkeun ku sorangan
28.
Elmu sapi
Hartina : samiuk kana kagorengan,
guyub dina hal nu kurang hade
29.
Elmu tumbila
Hartina : pribumi ngarugikeun semah
30.
Elmu tungtut dunya siar sukan-sukan sakadarna
Hartina : hirup kudu nungtut nyiar elmu pikeun